Τους ακούω, τους θαυμάζω, ταυτίζομαι με τους στίχους τους. Τους έκανα συνέντευξη. Αντικειμενική; Προφανώς και όχι. Οι Social Waste φτιάχνουν τραγούδια από το 1999 με στίχους που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία. Λειτουργούν με αυτοδιαχειριζόμενο πρότυπο, συμπλέουν και συμπαρίστανται σε όποιον και όπου τους χρειάζεται. 

6/6 στις 6 το απόγευμα. Ο Λεωνίδας, ο Χρήστος, ο Γιάννης, ο Πολύτροπος και o Γιώργης δέχτηκαν να βρεθούμε σε ένα εγκαταλειμμένο νοσοκομείο στην Αθήνα. Τους χαζεύω καθώς τους δείχνω το κτίριο. Φαίνονται φίλοι και ομάδα. Μοιάζουν -και είναι- εντελώς διαφορετικοί. Η μπάντα τους μετράει 25 χρόνια. 

Από τι υλικό είναι φτιαγμένο αυτό το συγκρότημα και αντέχει να υπάρχει -με τους δικούς του όρους- σε μια βιομηχανία που αγριεύει όλο και περισσότερο; Και πως φτιάχνει τραγούδια -όχι μουσική όπως με διορθώνει ο Λεωνίδας κατά τη διάρκεια της πολύωρης κουβέντας μας- που δεν συμβιβάζονται με κανένα μοτίβο και κανέναν από τους τρόπους που ξέρουμε;

Η Μαρία Γαλάτη τους φωτογραφίζει. Ξέρουν -χωρίς να ανταλλάξουν λέξη- πού και πώς θα κάτσουν. Δεν έχουν καμία δυσαρμονία. Το ίδιο συμβαίνει και στη συζήτηση. Μιλάνε ήρεμα, με σειρά, γελάνε, συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον, χωρίς να χάνουν τις εντελώς διαφορετικές προσωπικότητές τους. Το παλιό θέατρο του νοσοκομείου που μας φιλοξενεί έχει μετατραπεί σε αυτοσχέδια ράμπα για skate. Τέσσερα 16αρικα μπαίνουν ψάχνοντάς την. Δεν τους ξέρουν, αλλά ξέρουν όλους της τωρινής σκηνής του hip-hop. Εκείνοι γελάνε όσο εκείνα γκουγκλάρουν να δουν ποιοι είναι.

Στο τέλος, προχωρώντας προς τη έξοδο, βάζω στον Λεωνίδα να ακούσει ένα από τα κομμάτια του ενός που ανέφεραν τα παιδιά. «Εντάξει» -μου λέει- «δικά μας είναι, θα τα περιμένουμε να μας έρθουν, μόλις ψάξουν παραπάνω». 

Η αρχή, 25 χρόνια πριν

Το 1999 λοιπόν. Πάμε εκεί και διηγηθείτε μου, τι συνέβη πριν χρόνια που υπάρχει μέχρι σήμερα;

Γιάννης: «Η μπάντα ξεκίνησε από το σχολείο -από την τρίτη λυκείου- από δύο σχολεία σε διαφορετικές γειτονιές στο Ηράκλειο. Ήμασταν εγώ και ο Λεωνίδας στο ένα σχολείο και στο άλλο σχολείο ήταν ο Γιώργος με τον Μάνο (που τώρα πια δεν είναι στο συγκρότημα). Ενωθήκαμε δύο παρέες που ακούγαμε hip-hop και είπαμε να ξεκινήσουμε να φτιάχνουμε μουσική».

Τι hip-hop ακούγατε τότε;

Λεωνίδας: «Low bap ακούγαμε τότε. Active member ακούγαμε…».

Είστε 17 χρονών παιδιά, στο Ηράκλειο. Τι υποστηρικτικό πλαίσιο υπάρχει; Κάνετε μαθήματα;

Πολύτροπος: «Τίποτα. Ήμασταν πιτσιρικάδες, στα πιτσιρίκια αρέσει να κάνουν μουσική. Και ξεκινήσαμε έτσι».

Συμφωνώ, αλλά δεν γίνονται όλα τα πιτσιρίκια Social Waste. Τι ήταν αυτό που κάνατε και γίνατε αυτό που είστε;

Λεωνίδας: «Δεν είχαμε επαφή με την πρώτη γενιά του hip-hop που έβγαζε δίσκους γιατί ήμασταν στην Κρήτη. Δεν υπήρχαν εκεί συγκροτήματα που έβγαζαν δίσκους, δεν είχαμε στην πόλη μας, ούτε μπορούσαμε να τους βρούμε. Εμάς δεν μπορούσε κανείς να μας δώσει καμία συμβουλή, οπότε έπρεπε να τα μάθουμε μόνοι μας. Να μάθουμε πώς γίνεται η μουσική παραγωγή, να μάθουμε πώς γίνεται η λούπα, το sample, πώς γράφουμε στίχους. Οπότε κάτσαμε αυτοδίδακτα και μελετήσαμε προηγούμενους στιχουργούς. Πόσους στίχους έχει, πώς κάνει τη ρίμα όταν δεν του βγαίνει; Πώς το γεμίζει; Παρατήρηση λοιπόν. Υπήρχε μια πανελλήνια κοινότητα που ασχολούταν με το hip-hop. Είχαμε ένα Ίντερνετ πολύ αργό, αλλά βρισκόμασταν μεταξύ μας. Κάναμε ανταλλαγές γνώσεων. Τότε βέβαια για να στείλεις ένα τραγούδι μπορεί να πέρναγε όλη η νύχτα και άμα γινότανε και καμιά μαλακία κοβόταν το τραγούδι».

Χρήστος: «Μαλακία εννοούμε να σηκώσει το ακουστικό η μάνα σου να πάρει ένα τηλέφωνο».

Και μουσική;

Λεωνίδας: «Κανένας δεν ήταν μουσικός».

Σπουδάσατε στην πορεία μουσική;

«Από τους βασικούς, από τους πρώτους δηλαδή που ίδρυσαν την μπάντα, κανείς, εκτός από τον Μάνο τον Παρία, ο οποίος σήμερα είναι ηχολήπτης - δεν είναι οργανοπαίχτης. Ο Γιώργης, ας πούμε, είναι αυτοδίδακτος στον τζουρά και τώρα παίζει 15 όργανα. Που μπορεί να στα πει ο ίδιος».

Γιώργη, μεταγραφή ήσουν εσύ ε;

Λεωνίδας: «Αεροδρομίου».

Ποια είναι τα 15 όργανα που παίζεις;

Γιώργης: «Ξεκίνησα με ένα τρίχορδο μπουζούκι. Μετά λαούτα, μπαγλαμάδες, ταμπουράδες, λάφτες κ.λπ. Στα λαουτοειδή, που λέμε, είμαι εντελώς αυτοδίδακτος. Μετέπειτα μεγάλωσε αυτή η αγάπη, έμαθα γκάιντα, πήγα σε δάσκαλο βέβαια. Και μετά την γκάιντα παίζω τσαμπούνα, φλογερές, λίγο κλαρίνο, τρομπέτα και γενικότερα διάφορα πνευστά, αν και τα τελευταία χρόνια έχω πιάσει να μελετάω, πάλι με δάσκαλο, την αρχαία ελληνική λύρα».

Α, κάτι απλό…

Λεωνίδας: «Τα φτιάχνει κιόλας».

Γιώργης: «Ναι, πολλά από αυτά τα κατασκευάζω κι όλας. Κατά κάποιο τρόπο είναι “χειροποίητο” όλο αυτό».

Μουσική έκανε ο Μπαχ. Εμείς έχουμε μουσική, στίχο και ερμηνεία. Κάνουμε τραγούδι

Παραδοσιακά μεσογειακά όργανα και hip-hop. Τι μουσική φτιάχνετε παιδιά;

Λεωνίδας: «Εγώ έχω ένα πρόβλημα με τον όρο μουσική, εμείς κάνουμε τραγούδι, δεν κάνουμε μουσική. Μουσική έκανε ο Μπαχ. Εμείς έχουμε μουσική, στίχο και ερμηνεία. Κάνουμε τραγούδι».

Τι τραγούδι κάνετε, λοιπόν;

Λεωνίδας: «Βασικά κάνουμε ρυθμική απαγγελία στίχου, συνοδεία επαναλαμβανόμενου ή όχι και τόσο επαναλαμβανόμενου μουσικού μοτίβου. Από την αρχή ψαχνόμασταν σε παραδοσιακές μουσικές φόρμες, δηλαδή αν ακούσεις το πρώτο τραγούδι, θα το δεις».

Ποιο είναι το πρώτο;

Λεωνίδας: Η «Άμμος στα γρανάζια σας». Το πρώτο που βγήκε εκτός του Ηρακλείου, ας πούμε, είχαμε σαμπλάρει μουσική από τους Χαΐνηδες. Οπότε από τότε είχαμε ένα φλερτ με τον μεσογειακό ήχο. Και όταν μετά φτιάξαμε την μπάντα και είπαμε ότι θα παίζουμε ζωντανά, θα φτιάχνουμε μόνοι μας μουσικές, δεν θα ψάχνουμε λούπες να κόβουμε και κάπου να μας ταιριάζουν, τότε είπαμε να έχει και ένα μεσογειακό χαρακτήρα όλο αυτό. Και η θεματική μας έχει και τοπικό και παγκόσμιο χαρακτήρα, δεν έχει μόνο μεσογειακό. Παίζουμε λαούτα, έχουμε αρχαία λύρα, μπαγλαμά, τρομπέτα, μπάσο, μεσογειακή λύρα και λύρα Θράκης. Και από σύγχρονα, μπάσο και τύμπανα».

Όλα αυτά έρχονται και δένουν πάνω στο στίχο; Ως ακροάτρια εισπράττω ότι έρχεται και δένει η μουσική πάνω στους στίχους. Έτσι συμβαίνει;

Γιώργης: «Λειτουργεί αυτόνομα αλλά και παράλληλα. Ασχολούμαι εγώ πιο πολύ με τη σύνθεση της μουσικής και ο Λεωνίδας γράφει τους στίχους και οι άλλοι συμμετέχουν σε αυτές τις διαδικασίες σε μικρότερο βαθμό. Ο Λεωνίδας ας πούμε, έχει τους στίχους, γράφει τα δικά του. Εγώ παράλληλα δουλεύω κάποιες μουσικές σε πρωτόλεια κατάσταση. Όταν, λοιπόν, έρχεται στην Ελλάδα μπορεί να έχουμε μια βδομάδα, λίγες μέρες να έρθει σπίτι μου να περάσουμε οδηγούς -που λέμε-. Να περάσει τη φωνή του, την ταχύτητα που θέλει. Και εγώ μετά προσπαθώ να δω ποιο θα ταιριάξει θεματολογικά. Λειτουργούν λίγο ανεξάρτητα. Και μετά ζυμώνονται. Αυτό μετά πάει σε όλους τους άλλους μουσικούς και ο καθένας βάζει την πινελιά του ως την τελική του μορφή».

Εσύ Χρήστο, τι κάνεις;

Χρήστος: «Αρχικά και εγώ μεταγραφή είμαι. Όχι αεροδρομίου, λιμανιού».

Γιώργης: «Είμαστε οι προσθήκες της δεύτερης περιόδου των Social Waste, δηλαδή οι πρώτοι σταμάτησαν το 2007. Η αρχική μορφή. Οπότε από το ’07 έως το ’13 υπήρξε μια παύση, και μετά προστεθήκαμε εγώ και ο Χρήστος».

Είναι και η περίοδος που δεν έχετε καθόλου live, σωστά;

Γιώργης: «Σωστά. Είναι μια αγρανάπαυση και μετά αρχίζει η δεύτερη περίοδος των Social Waste».

Μάλιστα, έχουμε την μεταγραφή του λιμανιού του Χρήστου. Από ποιο λιμάνι μπαίνεις;

Χρήστος: «Της Τρίπολης. Στα βουνά. Συμμετείχα σε μια μπάντα στην Τρίπολη. Με αυτή την μπάντα, μαζί με τους Social Waste και πολλά άλλα συγκροτήματα από όλη την Ελλάδα, συναντιόμασταν, μιας και συμμετείχαμε σε κάποιες συλλογές που βγάζανε οι Active Member. Εγώ δεν κρύβω ότι ήταν η αγαπημένη μου μπάντα. Οι Social Waste τότε μετά τους Active Member. Μετά πέρασα κάποιο καιρό από τους Βαβυλώνα. Και μετά μέσω παρέας ήξερα περισσότερο τον Γιώργο και τον Λεωνίδα. Ο Λεωνίδας μου είπε ότι είχε κάποιους στίχους, εγώ είχα κάποιες μουσικές. Κάνα δύο μουσικές που είχα φτιάξει ταίριαζαν με τους στίχους του Λεωνίδα. Και έγιναν τραγούδια. Ένα από αυτά είναι η “Γιορτή της ουτοπίας”. Ήμασταν λίγο τυχεροί εκεί. Και είπαμε να ξαναπάμε την μπάντα».

Λεωνίδας: «Αντί να είναι συνεργασίες, αφού δουλεύαμε όλοι μαζί, είπαμε, δεν έρχεστε να είστε μέλη της μπάντας; Αρχικά βγάλαμε τη “Γιορτή της ουτοπίας”. Ο Γιώργης δεν ήτανε ακόμα. Στο επόμενο, το “Με μια πειρατική γαλέρα” έχει ένα τραγούδι που φτιάξαμε μαζί. Και παίζει και στο “Θα τον αλλάξουμε εμείς” γκάιντα. Και μετά αυτό έγινε πιο οργανικό».

Γιάννης: «Με το δεύτερο ξεκίνημα των Social Waste (το 2012) είχαμε στόχο να χρησιμοποιήσουμε σιγά σιγά ζωντανά όργανα, αντικαθιστώντας τις λούπες με μουσική που θα φτιάχναμε μόνοι μας. Έτσι ξεκίνησα να ασχολούμαι με το λαούτο. Στη σημερινή μορφή αυτό ουσιαστικά κάνω, παίζω λαούτο και λίγο μικρόφωνο. Και βοηθάω στις συνθέσεις μουσικής».

Πολύτροπος: «Εγώ είμαι από την πρώτη σύνθεση της μπάντας, έχω πάρα πολύ καλή επαφή με τους υπολογιστές από πιτσιρικάς».

Λεωνίδας: «Την σχολή δεν τελείωσε μόνο».

Πολύτροπος: «Οπότε όταν μάθαμε ότι υπάρχει κάποιο πρόγραμμα, εγώ καθόμουνα με τον Μάνο τότε και ψάχναμε να δούμε πώς θα το σπάσουμε για να δούμε αν είναι λειτουργικό. Για να μπορούμε να κάνουμε παραγωγές. Οπότε, ασχολούμαι με τα διαδικτυακά του σχήματος, εμείς δεν είμαστε σε κάποια δισκογραφική και ότι κάνουμε για να βγει προς τα έξω, το κάνουμε μόνοι μας. Πάνω στη σκηνή ασχολούμαι με το μικρόφωνο».

Αυτοοργάνωση και αυτονομία

Λεωνίδας: «Πέρα το τραγούδι να πω κάτι, εμείς είμαστε μια μπάντα αυτοοργανωμένη. Οπότε πέρα από το μουσικό κομμάτι, έχουμε και άλλες δουλειές που πρέπει να κάνει μια μπάντα. Και αυτές τις έχουμε μοιράσει μεταξύ μας. Όπως και στο καλλιτεχνικό μέρος, ανάλογα με τις δεξιότητες που έχει ο καθένας αναλαμβάνει ρόλο, έτσι και στο οργανωτικό κομμάτι της μπάντας έχει ο καθένας το ρόλο του».

Όλα αυτά είναι πολύ ωραία, να ρωτήσω όμως κάτι. Όταν αποκτάτε το μέγεθος που φαντάζομαι γνωρίζετε ποιο είναι, η αυτοοργάνωση είναι κάτι εύκολο; Πώς λειτουργεί;

Χρήστος: «Είναι δύσκολο. Αλλά εμείς είμαστε πολύ τυχεροί, γιατί μας παίρνουν τηλέφωνο για να μας καλέσουν στα live. Υπάρχουν πολλές μπάντες που είτε μόνοι τους, είτε μέσω κάποιου γραφείου μάνατζερ παίρνουν τηλέφωνο στα φεστιβάλ και ζητάνε να παίξουν, να συμμετέχουν. Με εμάς δεν συμβαίνει αυτό. Δεν έχουμε πάρει ποτέ κανένα τηλέφωνο. Αυτό είναι πολύ θετικό. Παρ’ όλα αυτά, όταν μεγαλώνει η μπάντα, όπως λες, πρέπει να κάνει συνδυασμό και επειδή εδώ είμαστε οι 5 -που είναι η βασική ομάδα αλλά έχουμε και 4 παιδιά που είναι οι session μουσικοί- εγώ προσωπικά, κάθε φορά που δέχομαι ένα τηλέφωνο πρέπει να μιλήσω με άλλους 8 να συζητήσω, να ζυγίζουμε τις πληροφορίες. Να γίνει αυτή η επικοινωνία με 8 άτομα τη φορά. Για να δούμε αν θα παίξουμε. Και μετά υπάρχει και άλλου είδους επικοινωνία μεταξύ μας, πώς θα πάμε; Τι τραγούδια θα παίξουμε, τι βανάκι θα νοικιάσουμε, πού και πότε θα κάνουμε πρόβες».

Πού βρίσκεστε όλοι εσείς, εκτός από σένα Λεωνίδα που βρίσκεσαι πάντα κάπου αλλού;

Λεωνίδας: «Ναι, μπράβο, σωστά. Βρισκόμαστε στο viber».

Χρήστος: «Διαδικτυακά βρισκόμαστε για επικοινωνία και όταν έχουμε κοινό χρόνο, όταν ο Λεωνίδας έρχεται Ελλάδα, προσαρμοζόμαστε. Για να βρούμε το χρόνο να δούμε τον Λεωνίδα να συναντηθούμε, είτε σε σπίτια για τα πρώτα ή στο εργαστήριο του Γιώργη για να κάνουμε κάποιες “ανεπίσημες” πρόβες».

Γιάννης: «Στην Κρήτη είμαι μόνο εγώ. Ο Λεωνίδας συνήθως είναι έξω και οι άλλοι 6 είναι στην Αθήνα, οπότε αναγκαστικά η βάση μας είναι στην Αθήνα. Παλιότερα βρισκόμασταν κυρίως διαδικτυακά, τελευταία προσπαθούμε να διατηρούμε μια διά ζώσης επαφή όσο περισσότερο μπορούμε, είτε αυτό λέγεται πρόβα, συζητήσεις, οργανωτικά, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Άσχετα αν έχουμε κάποια “δουλειά” μπροστά μας, μια μεγάλη συναυλία, βρίσκουμε τον τρόπο να κρατάμε επαφή».

9 λοιπόν. Συμφωνείτε πάντα και οι 9;

Χρήστος: «Εάν συμφωνούσαμε πάντα και οι 9 θα υπήρχε πρόβλημα, νομίζω. Προφανώς έχουμε μία κοινή γραμμή, μια κοινή ματιά στα πράγματα. Από εκεί και πέρα αφιερώνουμε πολύ χρόνο σε συζητήσεις για τα πάντα».

Λεωνίδας: «Λειτουργούμε με την αρχή της ομοφωνίας, δηλαδή αν υπάρχει έστω και ένας που νιώθει πάρα πολύ άβολα με κάτι που δεν θα ήθελε με τίποτα να γίνει, δεν θα το κάνουμε. Έχει το δικαίωμα να βάλει βέτο».

Μπορεί δηλαδή να είναι μια γαμάτη συναυλία που λέτε οι 8 ναι και ο ένας όχι και να μην πάτε;

Λεωνίδας: «Ή ένα γαμάτο τραγούδι. Δεν έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές. Προσπαθούμε να μην το παρατραβάμε με αυτό. Ώστε να έχει και μια αξία όταν συμβαίνει».

Έχει συμβεί αυτό;

Λεωνίδας: «Ναι, έχει συμβεί. Οπότε έχουμε αυτή την αρχή. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κάποια πολύ έντονη διαφωνία, προσπαθούμε να έχουμε μια αυξημένη πλειοψηφία και αν δεν έχουμε πολύ σοβαρό ζήτημα, προσπαθούμε να έχουμε μια απλή πλειοψηφία για να μην έχουμε και την τυραννία της πλειοψηφίας που μπορεί να επιβάλλει κάτι σε κάποιον που μπορεί να νιώθει πάρα πολύ άβολα με αυτό. Μέχρι τώρα δεν έχει χρησιμοποιηθεί το βέτο παρά μόνο δύο φορές σε 15 χρόνια».

Ποιες φορές; Που χρησιμοποιήθηκε;

Λεωνίδας: «Θυμάμαι σίγουρα ένα τραγούδι. Και μια συλλογή. Που ήταν να μπούμε και δεν μπήκαμε. Το ένα είχε να κάνει με τη μορφή του τραγουδιού, είχε να κάνει με διαφωνία αισθητικού-δομικού περιεχομένου. Που για μένα ήταν πολύ σημαντική. Ήταν το τραγούδι “Του Χρόνη”, είχε μια άλλη μορφή και έβαλα βέτο για να βγει με τη μορφή που βγήκε. Δεν ήταν ότι δεν θέλαμε να βγει, δεν ήταν διαφορετικό τραγούδι. Άλλη δομή».

Ποια ήταν η άλλη δομή;

Χρήστος: «Είχε λιγότερα ρεφρέν και ο Λεωνίδας ήθελε να βάλει περισσότερα ρεφρέν και μπήκανε».

Πώς επιλέγετε πού θα παίξετε;

Χρήστος: «Πάντα ρωτάμε ποιοι θα είναι μαζί μας, τι είσοδο θα έχει, ποιοι εμπλέκονται κ.λπ.».

Τσεκάρετε τα πάντα;

Λεωνίδας: «Τα πάντα δεν τα τσεκάρουμε, δεν μπορείς να τσεκάρεις τα πάντα γιατί κάτι μπορεί να προκύψει και τελευταία στιγμή. Έχουμε την περίπτωση σε ένα φεστιβάλ, ας πούμε, που είχε κάμπινγκ και είχε διαφορετικές τιμές για αυτούς που θα μένανε εκεί. Και ήταν λίγο σαν να έχεις τα διαρκείας, τα vip εισιτήρια και τα πλάγια, τους φτωχούς και τους πλούσιους. Όταν το πήραμε χαμπάρι, κάναμε μια φασαρία και δεν πήγαμε, δεν παίξαμε τελικά. Και είχε και ένα line up της συμφοράς».

Γιώργης: «Μπορεί να τύχει σε ένα φεστιβάλ να είναι κάποιος καλλιτέχνης που δεν εκτιμάμε καλλιτεχνικά. Εκ πρώτης, δεν θα ’ναι λόγος για να πούμε όχι, δεν πάμε. Αν τύχει να είμαστε ίδια μέρα και σκηνή με αυτόν, τότε το σκεφτόμαστε λίγο παραπάνω».

Είναι λεπτομέρειες λοιπόν που μπορούν να διαφοροποιήσουν και το πού παίζετε και να ορίσουν και την πορεία ενός τραγουδιού σας.

Λεωνίδας: «Ναι και δυστυχώς υπάρχουν φορές που μπορεί να μην το πάρουμε χαμπάρι. Έτυχε, ας πούμε, σε ένα φεστιβάλ που ήταν ένας χορηγός που πήγαμε και το είδαμε εκεί. Φούσκωσε ένα μπαλόνι μπροστά μας. Που δεν το ξέραμε».

Γιάννης: «Επίσης προσπαθούμε όσο είναι δυνατόν να μην έχουμε υψηλές τιμές εισιτηρίων. Ο κάθε μαγαζάτορας που συνεργαζόμαστε μπορεί να το βλέπει εμπορικά, όμως προσπαθούμε να μπορεί ο καθένας να ακούσει ζωντανά τα τραγούδια μας».

Νέα σκηνή hip-hop

Η καινούργια σκηνή γεμίζει η στάδια και μεγάλους χώρους. Έχει τελείως διαφορετικό τρόπο από εσάς. Τους ακούτε, τους ξέρετε; Τους εκτιμάτε; Λέω μερικά ονόματα τυχαία, Λόγος Τιμής, Dani και Bloody Hawk…

Γιώργης: «Να σου πω εγώ που ήμουν ράπερ κανονικός (γέλια) έχοντας ζήσει τη σκηνή από το μηδέν, ως ακροατής πρώτα. Όταν στην Αττική όσοι ακούγαμε hip-hop γνωριζόμασταν. Τα πρώτα συγκροτήματα ήταν λίγο πιο ρομαντικά, το προσέγγισαν πιο αγνά. Tα 5-6 πρώτα σχήματα είχαν πολύ προσωπική ταυτότητα. Οι FFC, οι TXC, οι Αctive Member, Razastarr, Ημισκούμπρια κ.λπ. Τώρα όμως τι γίνεται; Τώρα εξελίχθηκε -και εγώ πραγματικά το χαίρομαι που είναι κυρίαρχη μουσική στη νεολαία αλλά… εγώ μεγάλωσα. Εκτιμώ ότι αν το παιδί μου άκουγε Λόγος Τιμής, για παράδειγμα, θα γούσταρα. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτά που λένε. Εγώ όμως είμαι 40 χρονών, οπότε τη φάση του δρόμου, τον εσωτερικό προβληματισμό, τα αδιέξοδα εκείνης της ηλικίας τα έχω περάσει. Είμαι σε άλλη φάση. Και είμαι και ο πρώτος που αποστάτησε από το hip-hop από αυτή την παρέα (Social Waste). Δεν ακούω καθόλου. Φυσικά, δεν το μειώνω. Υπάρχουν εξαιρετικοί καλλιτέχνες στο hip-hop και σε κάποιους βγάζω το καπέλο, αλλά εμένα προσωπικά δεν με εκφράζουν».

Σε ποιους βγάζεις το καπέλο;

Γιώργης: «Χωρίς να έχω πλέον εκ βάθους άποψη, από την γενική αίσθηση των νέων που έχω ακούσει, θα σου πω οι Λόγος Τιμής, ο Εθισμός, ο Sponty και άλλοι».

Χρήστος: «Να σου το κάνω λίγο πιο εξειδικευμένο. Επειδή εγώ ακούω ελληνικό και ξένο hip-hop, μου αρέσει αυτό το είδος. Εννοείται όταν κυκλοφορεί κάτι ελληνικό το ακούμε. Μου αρέσει πολύ η ενέργειά τους πάνω στη σκηνή, μου αρέσει η μουσική τους και το ραπ των περισσότερων. Είναι αυτό το hip-hop που μπορεί να μου λείπει εμένα, γιατί πλέον εμείς δεν χρησιμοποιούμε samples, είναι τα πάντα παιγμένα από εμάς. Από την άλλη όμως, νιώθω ότι έχουνε μια στασιμότητα στο στίχο και δεν έχουν δομημένη θεματολογία. Γράφουν κάποια κομμάτια που έχουν ένα δίστιχο από το δρόμο, ένα τετράστιχο για τους φίλους τους, ένα για την κοπέλα τους, για το σκυλί τους. Έχουν αυτή την αυτοαναφορικότητα που εμένα δεν με κέρδισε ποτέ. Κι επειδή και εγώ έχω φτάσει τα 40, βλέπω ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο λίγο από όλα σε κάθε κομμάτι».

Είστε πολύ διαφορετικοί από όλο αυτό;

Λεωνίδας: «Εσύ θα μας πεις».

Είστε πολύ διαφορετικοί, λέω εγώ. Ας έρθουμε λοιπόν στο στίχο. Αυτό λοιπόν που διαφοροποιεί εσάς. Είναι η πολύ ξεκάθαρη, έντονα πολιτική θέση. Η οποία εκφράζεται και με έμπρακτη αλληλεγγύη. Έχετε ένα ξεκάθαρο χαρακτηριστικό και φαντάζομαι πολύ ορατό και στο κοινό που σας ακολουθεί. Είναι η συνέπεια. Συνέπεια στον τρόπο που εκφράζετε την κοινωνία, συνέπεια στον τρόπο που δουλεύετε, συνέπεια στον τρόπο που ζείτε.

Επίσης πιστεύω ότι δεν μπορεί κάποιος να κατανοήσει αυτά που γράφεις εύκολα. Θα πρέπει να ψάξει. Και τα λέω όλα αυτά για να καταλήξω στην ερώτηση: Δεν έχετε μπει ποτέ στην παγίδα να γράψετε για το κοινό; Να μην τους δυσκολέψετε παραπάνω;

Λεωνίδας: «Για να είμαστε δίκαιοι κι εμείς είμαστε και παιδιά της εποχής μας. Προερχόμαστε από μια ζύμωση συγκεκριμένη, έχουμε συμμετάσχει σε αγώνες, πρωτοβουλίες, ομάδες που έχουν ενισχύσει αυτή την πολιτική παράδοση που κουβαλάμε πάνω μας».

Ποια είναι αυτή η πολιτική παράδοση;

Λεωνίδας: «Της αυτοοργάνωσης και της αντιεξουσίας. Και από πολύ μικροί έχουμε περάσει από μαθητικές πορείες, από τα αντιπολεμικά συλλαλητήρια. Κάποιοι έχουμε εμπλακεί με τα λατινοαμερικάνικα κινήματα. Από 1994, από το 2000 και έπειτα και τώρα όπου μπορούμε. Από την οικονομική κρίση και τις πλατείες, συμμετέχουμε παντού. Το κουβαλάμε όλο αυτό. Και το λέμε και το εκφράζουμε και μας εκφράζει, Κουβαλάμε και ένα πολιτισμικό κεφάλαιο διαφορετικό, πολλή λογοτεχνία, πολλή ποίηση, πολύ τραγούδι. Καλό ελληνικό τραγούδι. Μικρούτσικο, Άλκη Αλκαίο, Ηλία Κατσούλη, Μάνο Ελευθερίου. Και ποιητές και λογοτέχνες. Ρίτσος, Ελύτης, Αναγνωστάκης, Γώγου, Χικμέτ, Γκαλεάνο κι όλους τους άλλους. Είναι ένα άλλο πράγμα, αυτό που κουβαλάμε. Και δεν μπορούμε να γράψουμε αλλιώς και αυτό έχει και ένα αρνητικό. Ίσως δεν εκφράζουμε εμείς αυτά τα παιδιά (το σημερινό hip-hop κοινό)».

Γιώργης: «Αυτό που ήθελα να σου πω εγώ, και για να κάνω τη σύνδεση με το προηγούμενο θέμα του hip-hop. Πόσο hip-hop μπορεί να είναι οι Social Waste ας πούμε. Υπερισχύει ο πολιτικός στίχος στο hip-hop; Ή είναι μόνο κοινωνικό; Για αυτό νομίζω εμείς δεν έχουμε μεγάλη απήχηση στο αμιγώς hip-hop κοινό της Ελλάδας παρά μόνο σε μια μερίδα από αυτή τη σκηνή. Δεν νομίζω ότι κάνουμε hip-hop».

Έχετε δικό σας, πολύ συγκεκριμένο κοινό που ορίζεται από την ταύτιση με τα τραγούδια σας. Περιμένω την απάντηση, σκέφτεστε ποτέ για να γράψετε μόνο για το κοινό σας;

Λεωνίδας: «Όχι, ποτέ και δεν πρέπει κιόλας. Εκφράζουμε αυτό που θέλουμε εμείς. Δεν θα πουλήσουμε αυτό που θέλει να αγοράσει το κοινό. Επίσης δεν ξέρουμε τι θέλει να αγοράσει το κοινό σε αυτές τις ηλικίες. Είμαστε 40 χρονών. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε τελειώσει πανεπιστήμια, εγώ έχω Διδακτορικό, διδάσκω στο πανεπιστήμιο. Συναναστρέφομαι με έναν άλλον κόσμο. Δεν συναναστρέφομαι με το δρόμο τόσο πολύ όσο αυτά τα παιδιά, δεν μπορώ να τα εκφράσω κιόλας. Θα ήταν ψεύτικο. Δεν εννοώ ότι συναναστρέφομαι με την ελίτ. Αλλά είναι διαφορετικό το κοινωνικό μας κεφάλαιο. Εμάς οι φίλοι μας είναι οι άνθρωποι στη ΒΙΟΜΕ, στις Σκουριές, στην Τσιάπας. Στο Εκουαδόρ οι ιθαγενείς, αυτοί είναι οι φίλοι μας, με αυτούς συναναστρεφόμαστε και αυτούς εκφράζουμε μάλλον».

Πολύ ωραία, πείτε μου τώρα με αφορμή αυτό, πώς γίνεται και είστε πάντα παρόντες σε κοινωνικούς αγώνες; Και όχι μόνο καλλιτεχνικά. Η στήριξη είναι πραγματική και ουσιαστική. Σας βρίσκουν ή τους βρίσκετε; Πώς γίνεται αυτό το πάντρεμα;

Χρήστος: «Μας βρίσκουν επειδή έχουν ακούσει τα τραγούδια μας, αλλά τους έχουμε βρει και εμείς μέσω των τραγουδιών. Δες το όπως θες».

Γιάννης: «Εγώ ήθελα να πω, για να το συνδυάσω και με το προηγούμενο. Σε κοινωνικούς αγώνες συμμετέχουμε και σαν ομάδα Social Waste (συναυλίες κ.λπ.) και ατομικά ο καθένας από εμάς. Αυτά τρέχουν παράλληλα και ταυτόχρονα. Εγώ π.χ. συμμετείχα σε ομάδες στήριξης στη δίκη της Χρυσής Αυγής, μας βρήκαν από εκεί. Κάποιοι από εμάς ασχοληθήκαμε με τη ΒΙΟΜΕ και βρήκαν τους Social από εκεί. Όλοι ασχολούμαστε με κοινωνικά θέματα, τι συμβαίνει γύρω μας».

Λεωνίδας: «Δεν είμαστε μόνο εμείς, είναι και πιο σημαντικοί από εμάς, τα παιδιά που το οργανώνουν όλο αυτό. Τώρα μας στείλανε από την Terra Verde στα Χανιά για μια προσπάθεια που έχει κρατήσει 2-3 χρόνια. Έχουμε παίξει και εκεί εμείς, οι Χαΐνηδες, οι Χειμερινοί Κολυμβητές. Για να μαζευτούν κάποια χρήματα, να στηθεί ένα κοινωνικό παντοπωλείο, μια ΚΟΙΝΣΕΠ Ένταξης (παλιά ΚΟΙΣΠΕ) που την τρέχουν παιδιά με ψυχικά και σωματικά προβλήματα. Και βρήκαν δουλειά όταν αυτό άνοιξε. Εμείς κάναμε το λιγότερο, πήγαμε και παίξαμε χωρίς χρήματα για να πάνε τα χρήματα εκεί, αλλά όλο το υπόλοιπο το έτρεξαν αυτά τα παιδιά. Μικρή είναι η βοήθειά μας (σε σχέση με τα παιδιά που το έτρεξαν)».

Είναι τεράστια βοήθεια γιατί είναι σαν να δίνετε το πρόσωπό σας, το brand σας. Είναι σαν να δανείζετε την απήχησή σας σε έναν κοινωνικό αγώνα και να τον ανεβάζετε.

Μι Δέλτα: Από το ’19 και μετά, από τη δολοφονία του Παύλου, βλέπετε αλλαγή στον στίχο;

Γιώργης: «Εγώ θα σου το μηδενίσω αυτό που λες και θα σου πω ότι τώρα λειτουργεί πάρα πολύ με τα κλισέ, ότι επειδή είναι στην επικαιρότητα κάποια θέματα ή κάποιοι όροι, τότε μια μερίδα των στιχουργών τους εντάσσει περισσότερο στα τραγούδια τους. Όχι όλοι, αλλά αυτή είναι η δική μου γνώμη».

Λεωνίδας: «Εντάξει, αλλά πήρε μια ταυτότητα ξεκάθαρη. Όχι ότι βελτιώθηκε ο στίχος, αλλά πήρε μια ξεκάθαρη ταυτότητα. Αντιφασιστική, αντιρατσιστική. Ακόμα και ο bd foxmoor ας πούμε, που συχνά τον κατηγορούν, μπορεί να φλέρταρε με διάφορα με τα οποία δεν συμφωνούμε, αλλά ρατσιστής δεν υπήρξε ποτέ, και στα τραγούδια του υπάρχει το αντιφασιστικό στοιχείο».

Μαρία Ράντου: Ως στίχος ήταν περισσότερο σεξιστικός. Έχει αλλάξει αυτό; Είναι στο πλαίσιο του political correct;

Χρήστος: «Εγώ νομίζω ότι πολλά παιδιά δεν καταλάβαιναν ότι γράφουν σεξιστικό στίχο. Τώρα που παίζει και μια κριτική και μιλάς με έναν ράπερ και του εξηγείς γιατί δεν πρέπει να το πει έτσι, το ακούει. Του δίνω την ευκαιρία του. Έχουμε μεγαλώσει όλοι σε μια πατριαρχική κοινωνία».

Έχει αλλάξει και η σηματοδότηση, κάτι που θα έλεγες πριν με μεγάλη ευκολία τώρα το σκέφτεσαι δεύτερη φορά…

Γιώργης: «Νομίζω ότι κάποιοι το νιώθαμε από την αρχή. Εμείς δεν είχαμε ποτέ τέτοιο στίχο. Ούτε την περίοδο που είχαμε την παλιά μου μπάντα, τα Αντίποινα (1998-2013), είχαμε τέτοιο στίχο».

Γιάννης: «Όσον αφορά τον σεξισμό, νομίζω ότι στο hip-hop διορθώνεται η κατάσταση ακολουθώντας όλη την κοινωνία. Ο Παύλος βοήθησε πολύ στον αντιφασιστικό αγώνα».

Μαρία Ράντου: Είναι σχεδόν κοινός τόπος ότι η αυτοοργάνωση είτε ταυτίζεται είτε σημαίνει αναρχία. Τι σημαίνει για σας αυτοοργάνωση; Τι κοινό έχει με την αναρχία;

Λεωνίδας: «Τι είναι ο πολιτικός χώρος της αναρχίας; Είναι μια διάλεξη πάρα πολλών ωρών, έχει πολλές σχολές και ρεύματα. Ας μην μπούμε σε αυτό. Ας πάμε σε γενικές πολιτικές γραμμές. Είναι ένας πολιτικός χώρος που δεν θέλει ούτε να επιβάλει εξουσία σε κανέναν άλλον, ούτε και να του επιβάλλεται. Πιστεύει επίσης ότι η κοινωνική αλλαγή, τα μέσα τα οποία θα πρέπει να μετέλθει θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν και τον σκοπό και αντίστροφα. Αλλιώς δεν έχει κανένα νόημα. Στα πλαίσια αυτά, εμείς ως μπάντα, μεταφέροντας την ιδέα της αυτοοργάνωσης και μέσα από μια συνέλευση και μέσα από την από ομόφωνη συναπόφαση, έχουμε μοιράσει τις δουλειές που μπορούν να γίνουν, που χρειάζεται να κάνει μια μπάντα ανάλογα με τις δεξιότητες που έχει ο καθένας, τις οποίες συναποφασίζουμε.

Έχουμε επιτροπές ή ομάδες δράσης που αναλαμβάνουν τις ξεχωριστές δουλειές. Σε συντονισμό με τη συνέλευση της μπάντας. Είναι η υλοποίηση στην πράξη της ιδεολογίας μας

Η μπάντα μας δείχνει ένα παράδειγμα. Τα παιδιά που ανέφερε η Μαρία πριν ανήκουν σε συγκεκριμένες εταιρείες. Αυτοί δεν ασχολούνται με το πού θα βρούνε merch, πού θα μείνουν, πού θα παίξουν. Δεν υπάρχει συνέλευση, δεν έχουν την Μπάνκα της μπάντας. Δεν σκέφτονται ότι ο τάδε κοινωνικός αγώνας χρειάζεται χρήματα και άμα έχουμε λεφτά στην μπάνκα, θα βάλουμε, στέλνουμε. Μας έχει τύχει ράπερ που έχει 3.000 κόσμο και παίζουμε μαζί στην Τεχνόπολη σε ένα φεστιβάλ hip-hop και είμαστε εκεί από το μεσημέρι να κάνουμε sound-check. Και εκείνος δεν ήρθε ποτέ, του είπε ο μάνατζέρ του να είσαι εκεί στις 8 να παίξεις. Ήρθε, πάτησε ένα play, έπαιξε. Για μάς είναι μια ολόκληρη διαδικασία για να γίνει όλο αυτό. Και δεν έχουμε και μάνατζερ. Αυτά τα παιδιά έχουν μάθει έτσι, είναι καλομαθημένα κατά μια έννοια. Έχουν εμφανιστεί σε μία εποχή που το hip-hop έχει πάρα πολύ κόσμο, έχουν καλομάθει να παίζουνε σε 5.000 άτομα. Εμείς έχουμε παίξει σε 5 άτομα και έχουμε παίξει και σε 30.000. Το έχουμε πάει βήμα βήμα, το έχουμε δει όλο και δεν φοβόμαστε. Και ξαναπαίζουμε σε 5 άτομα άμα έρθουν έτσι τα πράγματα -και με πολλή χαρά».

Η «βολική για το σύστημα» τραπ

Είναι αυτό που έλεγα για εσάς, η συνέπεια. Πάμε τώρα στην τραπ. Έχει συνέπειες, καθορίζει ένα μουσικό ρεύμα, είναι το σκυλάδικο της εποχής;

Χρήστος: «Η τραπ για μένα δεν είναι ακριβώς είδος μουσικής. Η ελληνική τραπ -για να γίνω συγκεκριμένος- για μένα είναι επικίνδυνη. Προωθεί και προτείνει τρόπους να βγάλεις εύκολα και γρήγορα λεφτά μέχρι να πάρεις την κοπέλα του άλλου, κάτι το οποίο είναι εντελώς εξουσιαστικό και ταυτόχρονα επικίνδυνο γιατί την ακούνε παιδιά, είναι ανήλικα παιδιά του Δημοτικού 7-8-9-10 χρονών, που η κριτική τους σκέψη προφανώς και δεν έχει διαμορφωθεί εντελώς. Το να σου πει κάποιος, ο οποίος έχει δημόσιο βήμα μέσω της μουσικής, πούλα ναρκωτικά και να βγάλεις εύκολα λεφτά ή δες εγώ τα κατάφερα και κοίτα τώρα πόσο κοστίζω, βάζει σε μια διαδικασία το παιδάκι να σκεφτεί να το κάνει. Για μένα είναι επικίνδυνο. Θα σου απαντήσει και ο Γιώργος που έχει μια κόρη».

Γιώργης: «Θεωρώ ότι η τραπ, με μουσικούς όρους, είναι ένα παρακλάδι του ραπ. Αυτό που εκπροσωπεί όμως η θεματολογία της, και εκεί πλέον διαφοροποιείται από το ραπ, είναι το λαϊφστάιλ, του κάγκουρα. Αυτός που ακούει Πάολα, πολύ άνετα ακούει και τραπ. Αυτή λοιπόν, είναι η κουλτούρα του “φτιαγμένου αμαξιού”, του “βγαίνω στο δρόμο και δημιουργώ προβλήματα σε οποιοδήποτε”, του “είμαι γνήσιο αρσενικό και κάνω ό,τι γουστάρω πάνω σε όποιο σώμα γουστάρω γιατί είμαι επιτυχημένος λεφτάς” και άλλα τέτοια. Είναι αυτό που είπε ο Χρήστος, ότι είναι επικίνδυνο. Και εμάς ως παιδιά θα μπορούσε να μας άρεσε αυτή η αλητεία, αλλά το να την κάνεις κυρίαρχο πρότυπο για τους νέους δείχνει ότι ως κοινωνία πάμε πολύ λάθος».

Γιάννης: «Νομίζω ότι το σπρώχνει ουσιαστικά το σύστημα, είναι μια βολική διέξοδος. Χειροκροτεί όλο αυτό το σύστημα του καπιταλισμού. Πλούσιος με εύκολο τρόπο. Αν σκεφτείς ότι ανά τα χρόνια νέα μουσικά είδη εμφανίζονται και άλλα φθίνουν. Η τραπ και η θεματολογία που ασχολείται ίσως βολεύουν, είτε για να διοχετεύεται η ενέργεια του κόσμου προς συγκεκριμένα θέματα, είτε δημιουργώντας συγκεκριμένα πρότυπα. Γίνεται μάλιστα επικίνδυνο μπαίνοντας σε τέτοιο μεγάλο βαθμό στα σχολεία».

Πολύτροπος: «Έχει αλλάξει ο τρόπος που εδραιώνεται η μουσική. Πολλοί καλλιτέχνες εδραιώνονται με views που δίνουν τα πιτσιρίκια, οπότε το star system κατάλαβε ότι χρειάζεται τα πιτσιρίκια. Έπρεπε να προωθήσει κάτι λοιπόν που θα ακούν τα παιδιά… Αυτό το είδος τραπ ακούν τα παιδιά, άρα υπάρχουν έσοδα, άρα το τροφοδοτούν συνέχεια».

Λεωνίδας: «Και τα golden boys δεν έχουν μεγάλη διαφορά. Η διαφορά τους είναι ο τρόπος που θα αποκτήσουν τον πλούτο, αλλά στην κατανάλωση το ίδιο είναι. Οι κόκες, οι πληρωμένες γυναίκες. Δεν έχουν πολύ μεγάλη διαφορά, είναι συμβατότατα με το καπιταλιστικό πρότυπο και τα δυο».

Πώς προστατεύεσαι άραγε από αυτό;

Λεωνίδας: «Είναι θέμα παιδείας, στην πραγματικότητα, που εμείς σε αυτή τη χώρα δεν έχουμε».

Οι στίχοι τους

Μαρία Ράντου: Ο στίχος σας είναι πολύ δύσκολος. Γιατί επιλέξατε να είστε κάτι τόσο δύσκολο;

Γιάννης: «Δεν το κάνουμε επί τούτου, δεν φτιάχνουμε στίχο επίτηδες για να μην τον καταλαβαίνουν. Δεν φτιάχνουμε μουσική για να μην έχουμε κόσμο και για να μην είναι μαζικό».

Πολύτροπος: «Είμαστε ακροατές του εαυτού μας, τα κομμάτια μας θα θέλαμε να τα ακούγαμε, οπότε φτιάχνουμε κάτι που εμείς θα ακούγαμε».

Λεωνίδας: «Λέμε για την τραπ ότι θέτει ένα πρότυπο και εκπαιδεύει με κάποιο τρόπο αυτούς που την ακούνε. Το ίδιο κάνουμε κι εμείς. Με έναν άλλο τρόπο. Που πιθανώς να γίνει, πιθανώς να μη γίνει, αλλά εκεί είναι και μπορούν να το ακούσουν και να το ακολουθήσουν. Οπότε με κάποιο τρόπο προσπαθεί να εκπαιδεύσει. Από κει και πέρα, μπορείς να πεις ότι είναι δύσκολο. Δεν είμαστε και κάτι τρομερό, ένα συγκρότημα είμαστε που έχει κάποιους ακροατές».

Δεν θα μαζέψουμε 30.000 στις συναυλίες μας, θα μαζέψουμε 5.000. Κάποιοι από αυτούς τους 5.000 κάτι θα πιάσουν. Εμείς αυτό θέλουμε να κάνουμε, δεν θέλουμε να γίνουμε πιο εύπεπτοι ώστε να βγάλουμε λεφτά

Σκέφτεστε ότι κάποια από τα τραγούδια σας μπορεί να έχουν καταφέρει αυτό που ελπίζετε;

Χρήστος: «Εκεί είναι η μεγάλη μας νίκη. Όταν μετά από κάποια συναυλία έρχεται ένας άνθρωπος -οποιασδήποτε ηλικίας- για να σου πει ότι με βάση αυτό το στίχο διάβασε αυτό το βιβλίο, είναι ανατριχιαστικό. Για μένα έχουμε πετύχει κάτι. Από τους 5.000 που λέει ο Λεωνίδας, οι 30 να διάβασαν ένα βιβλίο επειδή άκουσαν ένα στίχο, το θεωρώ μεγαλύτερη νίκη από ένα γήπεδο με 35.000 κόσμο που απλά πήγε για τη φάση».

Όταν ο γιος μου ήταν 7, άκουσε το «Για να νικήσουν». Για την ακρίβεια, είναι και το πρώτο τραγούδι που άκουσα να ψιθυρίζει. Σήμερα είναι 12 και θέλει να σας ρωτήσει, γιατί θελήσατε να μιλήσετε για τα παιδιά του κόσμου;

Λεωνίδας: «Στα βαθιά μπήκε. Σίγουρα είναι μια νίκη για μας. Αυτό το τραγούδι είναι ένας παραλληλισμός με παγκόσμια αντιστοίχιση. Αντικατοπτρίζονται από την κοινωνική αναπαραγωγή των ελίτ στο πρώτο κουπλέ μέχρι τον επιθετικό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και τις επιπτώσεις του στην Αίγυπτο στα βαμβακοχώραφα. Τα παιδιά αναπόφευκτα είναι θύματα αυτής της ιστορίας, ή μπορεί και να απολαμβάνουν το προνόμιο αυτής της ιστορίας. Αν είσαι ο Μπακογιάννης, ας πούμε. Αν δεν είσαι ο Μπακογιάννης και είσαι ένα παιδάκι στη Σενεγάλη δεν έχεις το προνόμιο, είσαι θύμα. Αυτός είναι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός. Κάπως έτσι αναπόφευκτα μπαίνουν και τα παιδιά. Σε αυτό το τραγούδι, θέμα πάντως ήταν ο παγκόσμιος Νότος και ο παγκόσμιος Βορράς».

Πρέπει κάποιος, όποιας ηλικίας, ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες να εμβαθύνει σε αυτό. Για να καταλάβει τι θέλετε να πείτε. Είναι και αυτό πολύ συνεπές ως προς τη δουλειά σας.

Λεωνίδας: «Αυτό είναι και το κόλπο. Είναι λίγο σαν βρες το γρίφο. Άμα κάτσει να το ψάξει, επειδή έχουν τύχει άνθρωποι που μας έχουν πει ότι κάτσαμε και ψάξαμε αυτό, δεν το ξέραμε και καταλάβαμε το τραγούδι. Τότε το τραγούδι το νιώθουνε καλύτερα, γιατί αντιλαμβάνονται το λόγο για τον οποίο γράφονται στην πραγματικότητα. Οπότε είναι και ένα παιχνίδι που παίζουμε με αυτό».

Άρα το κάνεις εσκεμμένα αυτό με τους στίχους. Ώστε να φτάσεις. Να κάνεις τον άλλον να σκεφτεί τις συνδέσεις.

Λεωνίδας: «Ναι, αλλά μπορεί να είναι και ως προς τη δομή ενός τραγουδιού. Το “Ποτοσί” ας πούμε, σου λέει για ένα ορυχείο ασημιού στην ορεινή Βολιβία. Δεν το λέμε από την αρχή γιατί σου μιλάμε για αυτό και τι σχέση έχει με τη δική σου ζωή πιθανώς. Καταλαβαίνεις γιατί στον τελευταίο στίχο, που αποκαλύπτει την έκπληξή του. Είναι ένα παιχνίδι, μια στρατηγική, μια αποκάλυψη λογοτεχνική».

ΒΙΟΜΕ και Σκουριές

Να πάμε στη ΒΙΟΜΕ και τις Σκουριές. Θα ήθελα να μου πείτε πώς εμπλακήκατε και στις δύο υποθέσεις και τι καταφέρατε με αυτό. Τι βοηθήσατε να καταφέρουν;

Λεωνίδας: «Δεν ξέρω αν βοηθήσαμε να καταφέρουν κάτι με τις Σκουριές. Εμπλακήκαμε εμείς όταν άρχισε να γίνεται το θέμα πιο μεγάλο με τις διαδηλώσεις των κατοίκων, τις δίκες. Μας συγκίνησε όλο αυτό, νιώσαμε αμέσως τον παραλληλισμό με την αποικιοκρατία και τις συμβάσεις. Και με εξορυκτικές δραστηριότητες σε άλλες περιοχές του κόσμου τον παγκόσμιου Νότου. Και κάπως ότι αυτό συνέβαινε στην Ελλάδα, και η περιβαλλοντική του διάσταση και η αποικιοκρατική του διάσταση. Η ίδια η κατάσταση των εργαζομένων εκεί, οι υπόλοιποι άνθρωποι που δεν εργάζονται εκεί, μας συγκίνησε. Γράψαμε το τραγούδι αυτό. Αργότερα εμπλακήκαμε και στις συναυλίες αλληλεγγύης. Παίξαμε σε πολλές, γιατί οι άνθρωποι άκουσαν το τραγούδι και επικοινώνησαν μαζί μας, εξέλαβαν τη συμπαράσταση τη δική μας και μας κάλεσαν στις συναυλίες. Αργότερα γίναμε φίλοι. Κάποιοι από μας πηγαίνουμε πάρα πολύ συχνά. Εγώ έκανα και μια έρευνα εκεί σχετική».

Στη ΒΙΟΜΕ;

Λεωνίδας: «Το ίδιο συνέβη και όταν μάθαμε ότι υπάρχει το πρώτο ανακτημένο εργοστάσιο στην Ελλάδα το 2013. Αμέσως το μυαλό μου πήγε στην Αργεντινή. Γιατί γνώριζα τις ανακτημένες επιχειρήσεις στην Αργεντινή από το 2001 και μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον. Εμπλακήκαμε με τους ανθρώπους, έχουμε παίξει άπειρες φορές, μας έχουν καλέσει άπειρες φορές, είμαστε πλέον και φίλοι. Και κάπου κάπως με το τραγούδι ίσως το κάναμε λίγο πιο γνωστό το θέμα, τουλάχιστον εκεί που έχουμε εμείς απήχηση, δεν έχουμε και τεράστια απήχηση».

Όλα αυτά που λέτε δεν κάνουνε και τη σύνδεση με τον τρόπο της δικής σας λειτουργίας; Δύο ίδιοι τύποι αυτοοργάνωσης. Είναι ο τρόπος που μπορεί να σωθεί η κοινωνία αυτός;

Λεωνίδας: «Δεν βλέπουμε άλλον, δεν μπορούμε να φανταστούμε άλλον. Άλλοι άνθρωποι έχουν άλλες απόψεις. Αντιπροσώπευση, ας πούμε, ανάθεση, εμείς δεν πιστεύουμε ιδιαίτερα σε αυτή. Θεωρούμε ότι έτσι, με μικρές προσπάθειες, μπορεί να ανοίξει ένας δρόμος. Όχι να γυρίσει τον κόσμο ανάποδα, αλλά εμείς αυτό πιστεύουμε, αυτό κάνουμε. Και μέχρι εκεί μπορούμε να φτάσουμε και αυτό το παράδειγμα δίνουμε».

Στο γνωστό τραγούδι λέτε ότι «η επανάσταση μονάχα έχει ουσία». Μπορεί μέσα από τις σημερινές συνθήκες να συμβεί;

Χρήστος: Για να σου απαντήσω με κάτι που έχει αναφορά και στο προηγούμενο και για να μην κρυβόμαστε και να έχουμε όντως σαφήνεια και συνέπεια: Αυτή η μορφή αυτοοργάνωσης μπορεί να εφαρμοστεί σε μικρές κοινωνίες, σε μικρές ομάδες. Εννοείται, είναι πολυπαραγοντικό, έχει να κάνει με τη χώρα, με το πού βρίσκεται η χώρα, με το κοινωνικό, το πολιτικό παρελθόν της. Με το ταξικό παρόν της χώρας. Η πρότασή μας είναι αυτοοργάνωση σε μικρές κοινωνίες/ομάδες και όταν μπορούμε να βρισκόμαστε όλοι μαζί μπορεί να γίνεται πιο μεγάλο. Τώρα να σου πούμε ότι αυτό το πράγμα μπορεί να αλλάξει τον πλανήτη, δεν μπορούμε να το πούμε, αν και θα το θέλαμε».

Γιάννης: «Νομίζω αυτά είναι μικρά πειράματα που συμβαίνουν γύρω μας. Πέρα από το ότι μας δείχνουν ότι μπορεί να συμβεί, μας εκπαιδεύουν και μας προετοιμάζουν για το επόμενο. Ο καθένας που συμμετέχει σε ένα τέτοιο εγχείρημα εκπαιδεύει τον εαυτό του στο πώς λειτουργεί, τι χρειάζεται, πώς μπορεί να προσφέρει. Αργότερα ίσως μπορεί να γίνει ένα μεγαλύτερο. Αυτή τη στιγμή, εγώ προσωπικά τα βλέπω σαν μικρά πειράματα που τα παίρνω σαν παραδείγματα».

Λεωνίδας: «Ο Γκαλεάνο λέει ότι πολλοί μικροί άνθρωποι, σε πολύ μικρά μέρη, κάνοντας πολύ μικρά πράγματα, μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Αυτό προτείνουμε και εμείς».

Μαρία Ράντου: Άρα στη «Γιορτή της ουτοπίας» που λέτε «κι όμως αλλάζει Κεμάλ κι όμως αλλάζει...». Μέσω της αυτοοργάνωσης πιστεύετε ότι θα αλλάξει ο κόσμος;

Λεωνίδας: «Εντάξει, το συγκεκριμένο τραγούδι έχει διαφορετικούς τρόπους κοινωνικής αλλαγής, έχει επαναστάσεις με έψιλον κεφαλαίο και επαναστάσεις με έψιλον πεζό. Οπότε στην πραγματικότητα είναι μια παράθεση εμπειριών κοινωνικής αλλαγής ή κοινωνικής κριτικής προς την κοινωνική αλλαγή. Εγώ προσωπικά είμαι με τις επαναστάσεις με μικρό έψιλον, όχι με τις επαναστάσεις με κεφαλαίο έψιλον που μπορεί να οδηγούν σε μια αλλαγή καθεστώτος, αλλαγή προσώπων. Αλλά δεν γίνονται πάντα κοινωνικές. Δεν εξαλείφεται η εξουσία».

Πάμε στην πραγματικότητα. Αφήνουμε τις μικρές νίκες στις μικρές επαναστάσεις με πεζό έψιλον. Βιώνουμε το παρόν που είναι αγριότερο από κάθε φορά. Υπάρχει φως; Το βλέπετε και με ποιο τρόπο; Πρόσφατα ψηφίσαμε.

Χρήστος: «Ψηφίσατε».

Εσείς δεν ψηφίζετε ποτέ;

Χρήστος: «Έχω περάσει από διάφορα στάδια ψήφου, αλλά όλα τα στάδια έχουν κοινή συνισταμένη. Είμαι από αυτούς που θεωρώ ότι όντως με τις εκλογές δεν θα φτάσουμε εκεί που θα ήθελα εγώ. Έχω περάσει από στάδιο να πηγαίνω να ψηφίσω άκυρο για να μη μου λένε ότι πηγαίνω στην παραλία. Έχω περάσει από στάδιο να πάω να ψηφίσω κανονικά στο δημοψήφισμα. Πλέον δεν πηγαίνω και δεν με ενδιαφέρει να μου λένε αν πήγα στην παραλία. Δούλευα και συνεργάζομαι ακόμα, εδώ και 15 χρόνια, σε εταιρίες δημοσκοπήσεων, κάνω κοινωνικές και πολιτικές έρευνες: Αυτό με την αποχή λίγο να το κοιτάξουμε, να τελειώνει. Άκουγα Στο Κόκκινο το πρωί να λένε, μεταξύ άλλων, “...για αυτά τα γίδια που δεν πάνε να ψηφίσουν…”. Καταρχάς πού ξέρουμε ότι αν πάει να ψηφίσει το 100% των Ελλήνων θα πάει να ψηφίσει Αριστερά; Από που προκύπτει; Τόση εμπιστοσύνη έχετε στην πλειοψηφία αυτών που δεν πάνε να ψηφίσουν; Αυτό το επιχείρημα ότι η αποχή φταίει που βγαίνει ο Μητσοτάκης, δεν ισχύει. Ποιος έχει μετρήσει τι θα ψήφιζε η αποχή; Αυτό το πράγμα, ότι η αποχή φταίει που έχουμε Μητσοτάκη, είναι από αντιεπιστημονικό μέχρι γελοίο».

Λεωνίδας: «Μπορεί να μην ξέρουμε τι έχει μέσα στην αποχή, τι θα έβγαζε αν ψήφιζαν όλοι, αλλά αναπόφευκτα δηλώνει και δείχνει μια άρνηση αποδοχής ή μια έλλειψη πίστης στο πολιτικό σύστημα που έχουμε. Στη νεοφιλελεύθερη αστική δημοκρατία. Θεωρούν ότι δεν έχουν και κανένα ρόλο σε αυτήν, ότι σε άλλα κέντρα αποφάσεων λαμβάνονται οι αποφάσεις για το ό,τι αφορά τη ζωή τους και για αυτό πάρα πολλοί άνθρωποι δεν ασχολούνται καν».

Είμαστε στην εποχή που η πλήρης απαξίωση που υπάρχει τα φέρνει όλα αυτά. Ή δεν συμβαίνει έτσι; Συμβαδίζει με την πλήρη κατάρρευση του κράτους.

Λεωνίδας: «Δεν έχει να κάνει η αποχή. Αυτό είναι το πρότυπο οικονομικό-πολιτικό που επικρατεί σε όλο τον κόσμο αυτή τη στιγμή, το νεοφιλελεύθερο. Και ακόμα και αν η αποχή δεν υπήρχε πάλι τα ίδια αποτελέσματα θα είχαμε, πάλι Νέα Δημοκρατία θα βγάζαμε. Είναι ένα κόμμα που ευαγγελίζεται τον νεοφιλελευθερισμό, δεν το κρύβει. Δεν λέει ψέματα. Δεν πιστεύουμε στο κράτος, λένε. Δεν θέλουμε το κράτος να παρέχει Παιδεία, Υγεία. Άμα έχεις λεφτά την αγοράζεις, σε αυτό πιστεύουν, αυτό λένε, δεν κάνουν κάτι άλλο από αυτό που λένε. Το ζήτημα είναι αν αντιλαμβάνονται αυτοί που τους ψηφίζουν τι λένε ή αν τους νοιάζει».

Πάμε λοιπόν σε αυτό. Θέλω την εξήγηση. Πώς γίνεται να μην νοιάζει τον κόσμο που βιώνει τη σκληρή πραγματικότητα, που βιώνει στο πετσί του τις συνέπειες της εφαρμογής του νεοφιλελευθερισμού; Αυτή τη διαρκή απαξίωση και εκμηδένιση του δημοσίου κράτους; Τι ελπίδες έχουμε για αλλαγή και από πού μπορεί να έρθει;

Χρήστος: «Νομίζω ότι το λάθος που γίνεται είναι ότι βάζουμε τον κόσμο που ψηφίζει Μητσοτάκη σε ένα καζάνι. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν συμφέρον, που εμπλέκονται με το Δημόσιο, εννοώ το κρατικό χρήμα και λοιπά. Ένα άλλο ποσοστό είναι αυτό που το μετράμε και στις δημοσκοπήσεις και θέλει “σταθερότητα”. Αυτός ο κόσμος μπορεί να προτιμά τον νεοφιλελευθερισμό της Νέας Δημοκρατίας από μια ανασφάλεια που θα του προσφέρει μια άλλη εναλλακτική που λέει ναι, θα το κάνω, αλλά αναγκάστηκα τελικά να υπαναχωρήσω, θα δούμε, δεν ξέρω, θα ψηφίσω τώρα, αλλά εγώ δεν τα ήθελα. Αυτό προκαλεί ανασφάλεια και ο πολύς κόσμος γουστάρει τη σταθερότητα στη ζωή του γενικότερα. Και τέλος, είναι και αυτοί που δεν βλέπουν εναλλακτική αλλά δεν νιώθουν ότι μπορούν να μην ψηφίσουν. Το έχουν χρέος. Ε σε αυτούς δεν υπάρχουν πολλές επιλογές, υπάρχει Δεξιά, Ακροδεξιά και Κέντρο (λέμε τώρα)».

Λεωνίδας: «Αυτοί που αντιλαμβάνονται τι σημαίνουν τα κόμματα, γιατί υπάρχει και ένα μεγάλο μέρος σε αυτό το καζάνι που δεν αντιλαμβάνεται τι θα ψηφίσει. Θα πάει και θα ρίξει ό,τι προβάλλουν τα ΜΜΕ, που ελέγχονται από συγκεκριμένους και λίγους επιχειρηματίες. Που ορίζουν ποιοι θα βγουν και ποιοι δεν θα βγουν. Αν τους δείχνουν τα κανάλια του Μαρινάκη κάθε μέρα και τους δίνουν χρόνο, έχουν περισσότερες πιθανότητες να ψηφιστούν».

Χρήστος: «Βέβαια αυτό δεν επιβεβαιώθηκε στο δημοψήφισμα, γιατί όλα τα κανάλια παίζανε ναι, αλλά ο κόσμος πήγε και ψήφισε όχι».

Λεωνίδας: «Ναι, γιατί υπήρχαν παράλληλες διαδικασίες. στο δρόμο από τα κάτω υπήρχε η πλάτη των κινημάτων, οι πλατείες. Έτσι υπάρχουν πολλοί που δεν αντιλαμβάνονται. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που προσωποποιούν την πολιτική, δεν ξέρουν τι εκπροσωπεί. Εγώ έχω γνωστούς σε ένα χωριό στα Ανώγεια που δεν ξέρουν τι εκφράζει η Νέα Δημοκρατία, αλλά ψηφίζουν επειδή ψήφιζε ο πατέρας τους και ο παππούς τους. Είναι αυτό που λέγανε “ψευδή συνείδηση” οι μαρξιστές. Δεν το υποτιμάμε αυτό, είναι μεγάλο».

Φυσικά δεν το υποτιμάμε, είναι πολύ μεγάλο και είναι και πολύ χαρακτηριστικό. Πηγαίνει ακόμα έτσι και σε νεότερες γενιές.

Λεωνίδας: «Φυσικά, πηγαίνει και στις νεότερες που ψηφίζουν παραδοσιακά».

Σημαίνει ότι δεν άλλη πρόταση και αν δεν υπάρχει πρόταση είναι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε τόσο μεγάλη απογοήτευση, δυσαρέσκεια και ανασφάλεια ως προς τις προτάσεις της Αριστεράς;

Λεωνίδας: «Αυτή τη στιγμή είναι πανευρωπαϊκό, δεν υπάρχει Αριστερά πανευρωπαϊκά. Η Αριστερά έχει γίνει μια νεοφιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία και κάτι τέτοιο ήταν και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ναι μεν αλλά. Κάποια στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ και το Ποδέμος έφτασαν να έχουν μια δυναμική που πιθανώς να δημιουργούσε μια δημοκρατική στροφή, δεν είναι και τίποτα ριζοσπάστες. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ στην πραγματικότητα έκανε την κωλοτούμπα, παρέσυρε και τους Ποδέμος. Σε όσους πιστεύουν στην αντιπροσώπευση και την ανάθεση βυθίστηκε κάθε ελπίδα ενός διαφορετικού οικονομικοκοινωνικού πολιτικού συστήματος. Έτσι επικρατεί ο νεοφιλελευθερισμός. Αυτό ισχύει και στην Ελλάδα. Δεν έχουμε πλέον Αριστερά».

Το ΚΚΕ τι είναι, παιδιά;

Λεωνίδας: «Το ΚΚΕ είναι ό,τι ήταν πάντα. Ένα συγκεντρωτικό ιεραρχικό κόμμα που έχει μια πολύ συγκεκριμένη άποψη για το πώς θα πρέπει να λειτουργεί ένα κράτος, με μια οικονομία κεντρικά, οργανωμένη, κρατικά οργανωμένη. Και μια αυστηρή ιεραρχία στις δομές του. Που εμείς δεν είμαστε σε αυτή την πολιτική παράδοση, χωρίς να υποτιμούμε τους αγώνες και την ιστορία του».

Μαρία Ράντου: Στερούμαστε όλο και περισσότερα δικαιώματα, εφαρμόζονται όλο και ισχυρότερα συστήματα καταπίεσης με πολύ διαφορετικούς τρόπους.

Χρήστος: «Το ένα βοηθάει το άλλο, η οικονομία βοηθάει την καταστολή».

Θα κλείσω με αυτήν την ερώτηση. Ζείτε από τα τραγούδια σας;

Social waste: «Όχι, ζούμε για τα τραγούδια μας».

Φωτογραφίες: Μαρία Γαλάτη

* Πολλά πολλά ευχαριστώ στην Μαρία Ράντου και στον Μι Δέλτα που ήταν μαζί και βοήθησαν τη συζήτηση. Περισσότερα στην Μαρία Γαλάτη για την έξοχη φωτογράφηση.

Social Waste και Θραξ Πανκc μαζί στη σκηνή

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 28 ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΠΟΛΗ

ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΕΔΩ

Διαβάστε σχετικά: Για τους Θραξ Πανκc, η αλήθεια κρύβεται στους Sex Pistols